İşçi Hizmet Buluşları;Tanımı,İşçi Buluşları,Hizmet buluşları hakkındaki bilgileri burada bulabilir ve inceleyebilirsiniz. İşçi buluşları, Hizmet Buluşları nedir, Buluşu gerçekleştiren işçi ile işveren arasında buna ilişkin hak ve hükümlülükler neler olduğunu aşağıda bulabilirsiniz.


İŞÇİ BULUŞLARI

Buluşun tescili ve korunması yönünden işçi buluşlarının diğer buluşlardan farkı yoktur Buluşun, işçi tarafından gerçekleştirilmiş olması, işçi ile işveren arasında, buna ilişkin birtakım hak ve yükümlülükleri de beraberinde getirir. Kararname işçi buluşlarını, “hizmet buluşları” ve “serbest buluşlar” olmak üzere ikiye ayırmıştır (m.17). İşçi buluşları bu ayırıma uygun olarak incelenmektedir.

HİZMET BULUŞLARI

1 TANIMI

Kararnamenin 17. maddesinde hizmet buluşları tanımlanmış, bunun dışında kalanların serbest buluş sayılacakları hükmüne yer verilmiştir. Maddenin ikinci fıkrasına göre, “Hizmet
buluşları, işçinin bir işletme veya kamu idaresinde yükümlü olduğu faaliyeti gereği gerçekleştirdiği veya işletmenin veya kamu idaresinin büyük ölçüde deneyim ve çalışmalarına dayanan, işçinin iş ilişkisi sırasında yaptığı buluşlardır”. Bunun dışında kalan buluşlar “serbest işçi buluşları” olarak kabul edilir (m.17/III). Alman İşçi Buluşları Kanununun 4. paragrafında da hizmet buluşu ve serbest buluş ayırımı yapılmış ve aynı şekilde tanımlanmıştır. Bu tanım, Patent ve Faydalı Model Kanun Taslağında da aynen tekrar edilmiştir (m.100/II).

2 UNSURLARI

 2.1 Buluşçunun İşçi Sayılan Kişi Olması

 İşçi buluşu ve hizmet buluşundan söz edebilmek için buluşu gerçekleştiren kişinin Kararnamenin anladığı anlamda “işçi” sayılması gerekir. Kararnameye göre işçi sayılanlar yukarıda açıklandığından burada tekrar edilmeyecektir. İşçi sayılan kişinin işyerindeki ünvanının herhangi bir önemi yoktur. İşyerinde herhangi bir ünvana tabi olmaksızın en alt kademede çalışandan, işyeri örgütlenmesinde yukarıya doğru, ustabaşı, postabaşı, formen, şef,amir, müdür veya genel müdüre kadar tüm çalışanların buluşları hakkında işçi buluşlarına ilişkin hükümler uygulanacaktır. Ayrıca, temsil yetkisinin iş sözleşmesine dayandığı ve İş Kanununa göre işveren vekili sayılan kişiler de işçi statüsünde olup, bunların buluşları hakkında da Kararname hükümleri uygulanacaktır.İşçi sayılan kişilerin çalışmış oldukları işyerinin, kamu veya özel sektöre ait olmasının da önemi yoktur. Bunların dışında, kamu kurum ve kuruluşlarında memur veya sözleşmeli personel olarak çalışanlar ile silahlı kuvvetler mensuplarının buluşları hakkında da işçi buluşlarına ilişkin hükümler uygulanacaktır.

2.2 Buluşun İş Görme Borcundan Kaynaklanması veya Buluşun Büyük Ölçüde İşletme Deneyim ve Çalışmalarına Dayanması

2.2.1 Buluşun İş Görme Borcundan Kaynaklanması

Kararname işçinin bir işletme veya kamu idaresinde yükümlü olduğu faaliyeti gereği gerçekleştirdiği buluşların hizmet buluşu sayılacağını belirtmiştir. Kararnamede, işçinin iş görme borcunun kapsamına ilişkin hüküm yoktur. Bu konu İş Hukukunun uygulama alanına girmektedir. Buluşun, iş görme borcundan kaynaklanıp kaynaklanmadığı, işçinin tabi olduğu İş Kanunu, Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanunu ya da Borçlar Kanununun hizmet akdine ilişkin hükümleri dikkate alınarak belirlenecektir. Taraflar arasındaki iş sözleşmesi ve işyeri uygulamaları ile varsa o işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesi bu konuda önemli rol oynayacaktır.

Burada söz konusu olan iş veya hizmet, bir gerçek kişinin başkasının ihtiyacını gören ve ekonomik değeri olan her türlü çalışmasıdır. Belirtmek gerekir ki, bedensel, zihinsel,bilimsel, teknik veya güzel sanatlarla ilgili her türlü çalışma iş sözleşmesinin konusu olabilir. Taraflar açıkça işçinin buluş konusunda çalışacağını kararlaştırmış olabilecekleri gibi, bu durum örtülü kararlaştırma veya halin icabından da anlaşılabilir.

Taraflar buluştan hiç söz etmemiş olsalar dahi, halin icabından işçinin çalışmasının buluşa yönelik olduğu anlaşılabilir. Otomobil fabrikasında istihdam edilen bir makine mühendisi ile yapılan iş sözleşmesinde işin; yakıt tüketimini azaltan, petrol dışında alternatif yakıtla çalışan,sahibini sesi veya parmak izinden tanıyan ya da çalınması halinde aracın yerinin tespit edilmesine yarayan ürün geliştirme şeklinde tanımlanması halinde, iş görme borcunun buluşa yönelik olduğu açıkça kararlaştırılmış olmaktadır. Uygulamada somut bir buluşa yönelik sözleşme hükümlerine pek rastlanmamaktadır. Buna karşılık, yeni ürün ve üretim tekniklerine yönelik somut araştırma ve geliştirme projelerinde çalışmaya ilişkin hükümlere rastlanmaktadır. Sözleşmede bu yönde açık bir hüküm olmasa dahi, vasıfları uygun olan bir işçinin, çalışma yerinin Ar-Ge bölümü olarak belirtilmiş olması, tarafların iradesinin iş görme ediminin buluşa ilişkin olduğunu göstermektedir.

Buluş, birden fazla işçi tarafından yapılmış olabilir. Özellikle belirli bir projede görev alan işçilerin, projenin başarıya ulaşmasıyla ortaya çıkan buluşları bu niteliktedir. Böyle bir buluş da hizmet buluşu sayılacak ve işçiler arasında müşterek mülkiyete ilişkin hükümler uygulanacaktır.

Buluş asıl işin konusu olabileceği gibi, yan iş olarak da iş görme borcunun konusunu oluşturabilir. Öte yandan, işçi birden fazla işverenle aynı anda iş ilişkisi içerisinde bulunabilir. Özellikle kısmi süreli çalışmalarda, işçinin birden fazla işverene karşı iş görmekle yükümlü olduğu durumlara sık rastlanmaktadır. Böyle bir işçinin gerçekleştireceği buluşun hizmet buluşu sayılarak hangi işverene ait olacağı önemli bir sorun olarak karşımıza çıkacaktır.İşçinin her bir işletmedeki görevi, görev süresi, buluşun konusu, işletmenin faaliyet alanı ve buluşun işletmede değerlendirilebilirliği gibi durumlar göz önünde tutularak, her bir durumun özelliğine göre karar verilecektir. Bu durumlarda gerekirse, müşterek mülkiyet esasları uygulanabilecektir. Ayrıca buluşun gerçekleştirilmesinde ağırlıklı etkisi olan işletmeye bu hak verilirken diğer işletmeye de basit lisansa benzer kullanım hakkı tanınabilir.


2.2.2 Buluşun Büyük Ölçüde İşletme Deneyim ve Çalışmalarına Dayanması

İş görme borcu buluş olmamasına rağmen işçi, iş ilişkisi sırasında buluş yapabilir. Burada,işçinin menfaati ile işletme menfaati çatışmaktadır. İş görme borcunun kapsamı dışında kalan buluşlar, kural olarak serbest sayılacak ve işçiye ait olacaktır. Zira buluşun ortaya çıkarılması tamamen işçinin kendi kişisel yetenek ve çalışmalarının sonucu olduğu gibi, bu durum, iş ilişkisinin kurulması ve devamında etkili olmamış, işveren tarafından dikkate alınmamıştır.Diğer bir söyleyişle taraflar, anılan nitelikteki buluşu, mevcut iş ilişkisindeki iş görme ve ücret edimleri dışında tutmuşlardır. Bu nedenle buluş da, kural olarak mevcut iş ilişkisinin dışında kabul edilecektir.

İşçinin, iş ilişkisi sırasında gerçekleştirmiş olduğu buluşun, işletmenin faaliyet alanı ile hiçbir ilgisi yoksa serbest buluş sayılacağından kuşku yoktur. Nitekim Kararnamenin 31.maddesinin üçüncü fıkrasında, “Serbest işçi buluşunun işverenin iş alanı içinde değerlendirilebilir olmadığı aşikâr bir şekilde belli ise, işçinin bildirim yükümlülüğü yoktur”hükmüne yer verilmiştir. Burada, işletmeye yabancı olan buluşların serbest sayılacağı açıkça belirtilmiş olmaktadır. Sorun daha çok, iş görme borcunun kapsamı dışında kalan buluşun, işletmenin faaliyet alanıyla ilgili olduğu durumlarda önem kazanmaktadır.

İş ilişkisi sırasında ortaya çıkarılan ve iş görme borcunun kapsamı dışında kalan buluşların serbest sayılıp sayılmayacağı, buluşun ortaya çıkarılmasındaki işçi ile işletme deneyim ve çalışmalarının katkısına göre belirlenecektir. Buluşun ortaya çıkarılmasında ağırlıklı olan işçinin emeği ise buluş serbest sayılacak, işletme deneyim ve çalışmalarının ağırlıklı olması halinde ise hizmet buluşu sayılacaktır. Buluşu bir zincir olarak düşünürsek, bunun tamamlanmasına etki eden ve uzun yıllara yayılan bilgi ve tecrübelerin her biri zincirin bir halkasını oluşturur. İşçinin,işletmede var olan bu halkaları birbirine bağlaması veya son bir halka koymasıyla ortaya çıkan buluş, büyük ölçüde işletme deneyim ve çalışmalarına dayanmaktadır.

Kararname, iş görme borcu dışında kalan buluşun hizmet buluşu sayılabilmesi için “işletmenin veya kamu idaresinin büyük ölçüde deneyim ve çalışmalarına dayanmasını” aramıştır. Burada büyük ölçüde ifadesine vurgu yapılmış olup, bununla basit bir katkının yeterli olmayacağı anlatılmak istenmiştir. Buna göre buluş, kural olarak serbest sayılacak, ancak ortaya çıkarılmasında, işçiden daha çok işletme deneyim ve çalışmalarının etkili olması halinde hizmet buluşu sayılacaktır.

İşletmenin deneyim ve çalışmalarının, buluşun gerçekleştirilmesine etkisinde, işletmenin
faaliyet alanı, işçinin işletmedeki görevi, bu işteki tecrübesi, işe başlamadan önceki ve sonraki bilgi birikimi, eğitim düzeyi, işveren veya diğer çalışanlardan almış olduğu talimat ve tavsiyelerin etkisi önemli rol oynayacaktır. Başlangıçta, eğitim düzeyi düşük olan işçiyi, işverenin eğitim kurumlarına göndererek eğitmesi ve işçinin burada almış olduğu bilgileri kullanarak buluş yapması halinde, bu, hizmet buluşu sayılacaktır.

2.3 Buluşun İş İlişkisi Sırasında Gerçekleştirilmiş Olması

551 Sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye göre,hizmet buluşundan söz edebilmek için, buluşun iş ilişkisi sırasında tamamlanmış olması gerekir (m.17/II). Kararname bunu “işçinin iş ilişkisi sırasında yaptığı buluşlardır” şeklinde ifade etmiştir. Burada sözü edilen işçi kavramının, teknik anlamda değil, Kararnameye göre işçi sayılan kişiler olarak anlaşılması gerekir. Bu hükmü de buluşun çalışma ilişkisi sırasında gerçekleştirilmiş olması olarak anlamak gerekir

Buluşun tüm unsurları ile iş ilişkisi sırasında tamamlanmış olması şart değildir. Ayrıca işçinin bunu kötüye kullanarak iş ilişkisi sırasında tamamladığı veya tamamlayabileceği bir buluşu iş ilişkisi devam ederken açıklamaması ve ilişkisin sona ermesinden sonra açıklayarak bunun kendisine ait serbest buluş olduğunu iddia etmesine geçerlilik tanınmayacaktır.


 İŞÇİNİN HİZMET BULUŞUNU BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ

İşverenin hizmet buluşu üzerindeki haklarını kullanabilmesi ve buluşun tescilini yaptırabilmesi için buluştan haberdar olması gerekir. İşçi, sadakat ve rekabet etmeme borcu gereği, iş ilişkisi sırasında tamamlamış olduğu buluşu bir an önce işverene bildirmelidir.Nitekim Kararnamenin 18. Maddesinde buna ilişkin açık düzenleme yapılmıştır. Buna göre, “İşçi bir hizmet buluşu yaptığında, bu buluşunu yazılı olarak ve geciktirmeksizin işverene bildirmekle yükümlüdür. Buluş birden çok işçi tarafından gerçekleştirilmişse, bu bildirim birlikte yapılabilir. İşveren, kendisine ulaşan bildirimin tebellüğ tarihini bildirimde bulunan kişi veya kişilere gecikmeksizin ve yazılı olarak bildirir”.

İşçinin buluşu bildirme yükümlülüğü teknik bir kuralın içerik olarak açıklanmasını ifade etmektedir. Bu yönü itibariyle, hukuki işlemlere yönelik irade açıklaması niteliğinde değildir. İşverenin bilgilendirilmesi amacını taşıyan kanundan kaynaklanan “bildirim”e birçok hukuki sonuçlar bağlanmıştır. İşverenin buluşu talep etmesi, enstitüye tescil ettirmesi veya buluşun serbest kalması için geçmesi gereken sürelerde hep bildirim tarihi esas alınacaktır.

551 sayılı Kararname (m.18/I) ve Alman İşçi Buluşları Kanunu (§ 5, Abz.1), herhangi bir kesin süre vermek yerine, işçinin, hizmet buluşunu geciktirmeksizin işverene bildirmekle yükümlü olduğunu hükme bağlamıştır. Gecikmeksizin ifadesi her somut olayın özelliğine göre belirlenecek şekilde hızlı davranmayı anlatmaktadır. Bildirim yükümlülüğünden söz edebilmek için, hizmet buluşunun tamamlanmış olması gerekir. Madde metnindeki, işçinin “bir hizmet buluşu yaptığında” ifadesinden de bu anlaşılmaktadır. İşçinin, buluşun tamamlandığından emin olmaması halinde, bunu da işverene yazılı olarak bildirmesi ve gerektiğinde şüphelerini de belirtmesinde yarar vardır. İşçi, yapmış olduğu buluşun patentlenebilir olmadığı düşüncesi ile bildirim yükümlülüğünden kaçınamaz. Buluşun patentlenebilir nitelikte olup olmadığının takdiri işçiye ait değildir. Aynı şekilde işçi, iş ilişkisi sırasında tamamlamış olduğu buluşun serbest buluş niteliğinde olduğunu iddia ederek bildirim yükümlülüğünden kurtulamaz. Zira işçinin, iş ilişkisi sırasında yaptığı serbest buluşları da işverene bildirmekle yükümlüdür.

“Buluş birden çok işçi tarafından gerçekleştirilmişse, bu bildirim birlikte yapılabilir” (m.18/I). Ancak, bildirimin birlikte yapılması zorunlu değildir. Buluş yapan işçilerden her
birinin ayrı bir bildirim metnini imzalaması suretiyle de yapılabilir.

Buluşun iş saatleri içerisinde tamamlanmış olması gerekmez. İşçi hizmet buluşunu, iş saatleri dışında tamamlamış olsa da gecikmeksizin işverene bildirmekle yükümlüdür. İş sözleşmesinin sona ermesi veya askıda olması da bildirim yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. İş ilişkisi devam ederken yapılan çalışmanın sonucu, iş ilişkisinin bitmesinden sonra ortaya çıkmış olabilir. İşçi, bu durumda da buluşu işverene bildirmekle yükümlüdür. Ayrıca iş ilişkisi sona ermemiş olmakla birlikte buluş, iş sözleşmesinin askıda kaldığı izin, hastalık veya yasal grev sırasında da tamamlanmış olabilir. Askı döneminde işçinin iş görme ve işverenin de ücret ödeme yükümlülüğü olmamakla birlikte, iş sözleşmesi varlığını devam ettirmektedir. Buluşun gecikmeksizin işverene bildirilmesi, iş görme ediminin bir sonucu olmayıp, yasal bir yükümlülük olduğundan, işçi iş sözleşmesinin askıda olduğu zamanda yapmış olduğu buluşu da işverene bildirmekle yükümlüdür.

Bildirimin yazılı yapılması gerekir(m.18/I). Yazılılık koşuluna ilişkin genel hükümler burada da uygulanacaktır. Esasen buluş, karmaşık teknik kurallar ve bunların açıklanmasına yönelik birtakım çizim, şekil ve grafik gibi konuları içerdiğinden niteliği gereği yazılı olmak zorundadır. Geçerli bir bildirimden söz edebilmek için ıslak imzalı orijinal metninin işverene verilmesi gerekir. Aksi kararlaştırılmadıkça, kural olarak e-posta, faks veya telgrafla yapılan bildirimler geçerli kabul edilmeyecektir.

Elektronik İmza Kanununa göre oluşturulmuş güvenli elektronik imzalar ise geçerli kabul edilecektir. Yazılılık koşulunun, işçi-işveren ilişkileri ve İş Hukukunun ilkeleri doğrultusunda her olayın özelliğine göre ayrıca
değerlendirilmesi gerekir. İşveren açık veya örtülü olarak bildirimin yazılı olarak yapılmasından vazgeçebilir. Tele çalışma gibi iş sonuçlarının elektronik ortamda işverene
gönderildiği iş ilişkilerinde, mutad olan yöntemin bu olması nedeniyle, aynı şekilde yapılan buluş bildirimleri de geçerli kabul edilmelidir. Kararnamede öngörülen yazılılık koşulu
mutlak emredici nitelikte olmadığından, tarafların bunun aksini kararlaştırmaları mümkündür.Bunun yanında taraflar bildirimin elektronik ortamda, faks veya başka türlü de
yapılabileceğini kararlaştırabilirler.

Kararname işçinin belirtilen şekilde bildirimde bulunabilmesi için, işverenin gerekli yardımı göstermekle yükümlü olduğunu hükme bağlamıştır. Konuya ilişkin 18. maddesinin son fıkrasına göre, “İşçinin Kanun Hükmünde Kararnamede öngörülen şekilde bildirimde bulunabilmesi için işveren gereken yardımı göstermek zorundadır”. Burada kastedilen bildirimin şekli ve içeriğine ilişkin düzenlemelerdir. İşçinin bildirimi yazılı olarak yapabilmesi için ihtiyaç duyduğu bilgisayar, yazıcı veya diğer alet ve edavatı işveren temin etmelidir. İşçinin okuma yazma bilmemesi durumunda yapacağı sözlü bildirimi, işveren metne geçirerek işçiye imzalatmalı veya parmak izini almalı, ayrıca durumu bir tutanakla
tespit etmelidir.

Kararnamenin 34. maddesi, Kararnameyle getirilen düzenlemelerin işçilerin aleyhine olacak şekilde değiştirilemeyeceğini hükme bağlarken, işçilerin lehine düzenlemelerin her zaman yapılabileceği hususunu da belirtmiş olmaktadır. Taraflar işçi lehine açıkça düzenleme yapmış olabileceği gibi, bu durum olayın özelliğinden de anlaşılabilir. İşçinin imzasız bildirimini bilerek teslim alan ve ses çıkarmayan işverenin, aradan uzunca bir zaman geçtikten ve buluşu kullanmaya başladıktan sonra imzanın eksikliğini bahane ederek, bildirimin geçerli olmadığını iddia etmesi kabul edilemez. Bunun gibi işçinin imzasız bildirimini tescil müracaatında kullanan işverenin, daha sonra bildirimin yazılı olarak yapılmadığını ileri sürmesi de kabul edilemez.

Aynı şekilde sözlü olarak yapılan bildirime rağmen uzun süre ses çıkarmayarak buluşu kullanan işverenin daha sonra bildirimin geçersizliğini ileri sürmesi de iyiniyet kuralına aykırı olup hukuken korunmaz. Sözlü bildirimlerde uzun süre ses çıkarmamanın ne ölçüde bildirimi geçerli kılacağı her somut olayın özelliğine göre değerlendirilmelidir. Özellikle işverenin, bildirimin yazılı olarak yapılmasını istemediği,buluşa ilişkin yeterli açıklıkta bilgi sahibi olduğu ve buluşu kullanmaya başladığı, buluşçuya ödül verdiği, tam veya kısmı hak talebinde bulunduğu, Türk Patent Enstitüsü veya WIPO’ya yapacağı tescil müracaatında kullanacağı özet ve tarifname gibi buluşa ilişkin bilgileri işçiye hazırlattığı, tescil için işçinin onayını aldığı, patent veya faydalı model belgesi almış olduğu gibi durumlarda, yapılan bildirim geçerli kabul edilmelidir. Böyle durumlarda işverenin yazılı bildirim koşulundan feragat ettiği veya tarafların sözlü yapılan bildirimin geçerli olduğu konusunda mutabık kaldıkları sonucuna varılmalıdır.

Belirtilen durumlarda, işverenin sonradan bildirimin yazılı olarak yapılmadığını veya bildirimde orijinal imzanın bulunmadığını ileri sürmesi aynı zamanda dürüstlük kuralına aykırılık oluşturur ve hukuken korunmaz.

İşçi tarafından yapılan buluş bildiriminde açıkça buluş, bildirim veya buluş bildirimi gibi kelimelerin kullanılmış olması gerekmese de içeriğinden ve kullanılan belgelerden bunun buluşa ilişkin olduğunun açık bir şekilde anlaşılması gerekir. Diğer bir söyleyişle işverenin,yapılan bildiriminin buluşa ilişkin olduğunu anlayabilmesi gerekir. Teknik problem veya çözümüne ilişkin herhangi bir yorum ve bilgi içermeyen, salt birtakım deney veya laboratuar sonuçları ya da faaliyet raporunun bildirilmesi yeterli değildir. Burada önemli olan, işverenin yapılan bildirimin buluşa ilişkin olduğunu anlayabilecek durumda olmasıdır. Bu nedenle, hiç olmazsa bildirimin yeni bir teknik sonuca ulaşıldığını yansıtması gerekir.

Bildirimin içeriğinden, hizmet buluşuna ilişkin olduğu anlaşılmasına rağmen işçinin, bunu teknik iyileştirme teklifi veya serbest buluş olarak nitelendirmesi önemli değildir. Kararnameye göre “İşçi, teknik problemi, çözümünü ve hizmet buluşunu nasıl gerçekleştirmiş olduğunu bildiriminde açıklamak zorundadır. Buluşun daha iyi açıklanması bakımından varsa resmini de işverene verir”(m.18/II). Görüldüğü gibi burada, teknik problem ve buna nasıl bir çözüm getirildiğinin bildirimde açıklanması gerektiği hükme bağlanmıştır.

Teknik problem aynı zamanda buluş basamağını ifade etmektedir. Her bir buluş kendinden sonrakinin alt basamağını oluşturur. Bilindiği gibi, teknik problemin tekrarlanabilir ve sanayide uygulanabilir nitelikteki çözümü buluş niteliğindedir. İşçi bildirimde, teknik probleme nasıl bir çözüm getirdiğini ve buluşu ne şekilde gerçekleştirdiğini açıklamalıdır. Ayrıca varsa elinde bulunan çizim ve resimleri de işverene vermesi gerekir. İşçinin teknik yeniliği açıklamaksızın, soyut olarak bir alanda buluş yaptığını bildirmesi yeterli değildir. Teknik problem ve bunun çözümü bildirimin aslî unsurudur. Bunlar olmadan buluştan söz etme olanağı olmadığı gibi geçerli bir bildirimden de söz edilemez.

Türk ve Alman Hukukunda bildirimin geçersiz olduğu durumlar ile eksik olduğu durumlar ve bunlara bağlanan hukuki sonuçlar birbirinden ayrılmıştır. Bildirim genel olarak, yukarıda
açıklandığı gibi şekil koşuluna aykırılık, teknik problem ve çözümüne (buluşa) ilişkin hiçbir bilginin yer almaması, içeriğinden de buluşa ilişkin olduğunun anlaşılamaması hallerinde geçersiz kabul edilmektedir.

Geçersizlik durumunda, bir buluş bildiriminden söz etme olanağı yoktur. Bu durumda, işverenin buluşu talep etme hakkına ilişkin sürenin işlemeye başlaması gibi bildirime bağlanan hukuki sonuçlar gerçekleşmeyecektir. Buna karşılık usulüne uygun olarak yapılan bildirimin içerik yönünden beklenen tüm hususları kapsamaması halinde eksik olduğu kabul edilmektedir. Buna bağlanan hukuki sonuçlar farklıdır. Burada geçersizlik olmadığından işverenin, belirli bir süre içerisinde işçiden buluş bildirimindeki eksiklikleri tamamlanmasını talep etme hakkı vardır. Aksi takdirde buluş geçerli kabul edilecek ve tüm hukuki sonuçlarını doğuracaktır. Gerçekten de, Alman İşçi Buluşları Kanununda olduğu gibi(§ 5 Abs.3), Kararnamede de işverenin buluş bildirimindeki eksiklikleri iki aylık süre içerisinde talep etmesi gerektiği, aksi takdirde bildirimin geçerli sayılacağı hükmüne yer verilmiştir.

Kararnamenin 18. maddesinin dördüncü fıkrasına göre, “İşveren bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren iki ay içinde, bildirimin hangi hususlarda düzeltilmesi gerektiğini işçiye bildirir. İşverenin söz konusu bildirimin düzeltilmesi konusunda iki ay içinde talep yapmaması halinde, bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen bildirim, şartlara uygun olmasa dahi, geçerli sayılır”.

Kararnamenin bildirime ilişkin 18. maddesi bir bütün olarak incelendiğinde, eksiksiz
bir buluş bildiriminde bulunması gereken hususlar şunlardır:

a  Teknik problem,
b   Problemin çözümü,
c   Hizmet buluşunun nasıl gerçekleştirildiği ve resimleri,
d  Yararlanılan işletme deneyim ve çalışmaları,
e  Yapılan işle ilgili olarak alınan talimatlar,
f  Diğer çalışanların ve işçinin katkısı.

Buluş bildiriminde bulunan işçiden ancak bu konulara ilişkin olarak ek açıklama veya düzeltme talep edilebilir. Bu nedenle işveren, düzeltme talebinde bu hususlardan hangisinin yetersiz olduğunu açıkça belirtmelidir. İşçiden hangi hususlarda düzeltme veya tamamlama istendiğinin açıkça anlaşılamadığı soyut ve genel nitelikteki bildiriminiz eksik bulundu şeklindeki açıklamalar yeterli değildir. İşçi açısından işverenin hangi hususlarda tamamlayıcı bilgi istediğinin net bir şekilde anlaşılır olması gerekir. Aksi takdirde, belirtilen iki aylık hak düşürücü süre işlemeye devam edecek sürenin bitiminde, Kanun gereği bildirim geçerli sayılacaktır.

Bazı sürelerin işlemeye başlaması buluşun bildirimine bağlanmıştır. Yukarıda belirtildiği gibi işveren, bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren iki ay içerisinde işçiden bildirimin düzeltilmesini isteyebilir. Aksi takdirde, bildirim usulüne uygun ve geçerli kabul edilecektir.Burada belirtilen iki aylık sürenin işlemeye başlaması için, eksik de olsa, bildirimin yapılması ve bunun işverene ulaşması gerekir. Hiç bildirim yapılmadığı durumlarda bu sürenin işlemeyeceği açıktır.

İşverenin buluşa ilişkin tam veya kısmı hak talebini, bildirim tarihinden itibaren işleyecek dört aylık süre içerisinde yapması gerekir (PatKHK m. 19). İşverenin, bildirimden itibaren dört ay içerisinde hak talebinde bulunmaması durumunda buluş serbest nitelik kazanacaktır (PatKHK m. 21/I-c). Bildirimin hiç yapılmadığı veya yok sayıldığı durumlarda bu süre işlemeye başlamayacaktır. Bildirimin eksik yapılması halinde işverenin iki aylık süre içerisinde düzeltme talep etmemesi durumunda, bildirim baştan itibaren geçerli sayılacağı için, belirtilen süre de bildirim tarihinden itibaren işlemeye başlayacaktır. İşverenin iki aylık süre içerisinde bildirimin düzeltilmesini talep etmesi halinde, belirtilen süreler, işçinin düzeltme bildiriminde bulunduğu tarihten itibaren işlemeye başlayacaktır. İşçinin, düzeltme bildiriminde bulunmaması halinde belirtilen hak düşürücü süre de işlemeye başlamayacaktır.

İşçinin bildirim yükümlülüğüne aykırı davranışında kusurunun bulunması halinde, bundan sorumlu olacaktır. Özellikle, işverenin buluştan geç haberdar olması nedeniyle tescil için rüçhan hakkını kullanamaması sonucu, buluşun başkası adına tescil edilmiş olması veya buluşun aleniyet kazanması nedeniyle tescil kabiliyetini kaybetmesi gibi durumlarda, işverenin bundan zarar göreceği açıktır. İşveren, bildirim yükümlülüğüne aykırılık nedeniyle iş sözleşmesini feshederek aynı zamanda tazminat talebinde de bulunabilir.

4 İŞVERENİN HAK TALEBİ

Fikri ve Sınaî Mülkiyet Hukuku yönünden buluş ve bundan doğan haklar kural olarak onu yapana aittir. Hizmet buluşları da kural olarak ortaya çıktıkları andan itibaren buluşu yapan işçiye ait olmakla birlikte işverenin bunu talep etme hakkının olduğu, taleple birlikte buluş üzerindeki tüm hakların işverene geçeceği kabul edilmektedir. Diğer tüm haklarda olduğu gibi bu hakkı kullanıp kullanmamak da sahibinin (işverenin) iradesine bağlıdır. Nitekim Kararnamenin 19. maddesinin ilk fıkrasında, işverenin hizmet buluşu ile ilgili olarak tam veya kısmı hak talebinde bulunabileceği açıkça belirtilmiştir. Ayrıca 20. maddenin ilk fıkrasında,“İşveren hizmet buluşuna ilişkin tam hak talebinde bulunması halinde bununla ilgili bildirimin işçiye ulaşması ile buluş üzerindeki tüm haklar işverene geçmiş olur” hükmüne yer verilmiştir. Bu hükümden, işverene ait hak talebinin işçiye ulaşması gereken bir irade açıklaması niteliğinde olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca hak talebinin işçiye ulaşması ile birlikte buluş üzerindeki tüm haklar işverene geçmektedir.

Bu hukuki sonuç Kanundan kaynaklanmakta olup, işçinin iradesine bağlı değildir. Diğer bir söyleyişle, tek taraflı bir irade açıklaması ile hizmet buluşu üzerindeki tüm haklar kendiliğinden işverene geçmektedir. Bütün bu hususlar dikkate alındığında, işverenin hizmet buluşunu talep hakkının, tek taraflı ve ulaştırılması gerekli olan bir irade beyanıyla buluş üzerindeki tüm hakları devralma yetkisi veren kurucu yenilik doğuran bir hak olduğu sonucuna varılacaktır. Bundan ötürü, talep hakkı yenilik doğuran hakların ortak özelliklerini taşır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir