Telif hakları, sanatsal (şiirler,romanlar, müzik çalışmaları, resimler ve sinema alanındaki çalışmalar gibi ) alanda yapılan eser ve keşifleri, yaratıcı eser sahiplerine (yazar, sanatçı, besteci, tasarımcı, vs.) belirli bir süre için yasayla tanınan manevi ve ekonomik haklardır.
Bern Sözleşmesi (Edebiyat ve sanat alanında yapılan çalışmalar için koruma sağlayan)
Telif hakları konusunu ele alan uluslararası bir sözleşmedir. İmza atan üye ülkelerdeki çalışmaların sahiplerinin telif haklarını kapsamaktadır, (Bern Birliğinin üyeleri). Aynı zamanda da kendi üyelerinin de telif haklarını kapsamaktadır. Mesela Belçika telif hakları kanunu, orjinalinin nerede geliştirildiği dikkate alınmaksızın, Belçika’da piyasaya sürülmüş veya basılmış herhangi bir çalışma için uygulanmaktadır. Eşit muameleyi sağlayabilmek için, üye ülkelerin, telif hakları kanunlarına güçlü, asgari standartlar eklemeleri gerekmektedir.
2008 yılı itibariyle Bern Anlaşmasına 164 ülke üye olarak katılmıştır.
İÇİNDEKİLER
Avrupa Birliği Çerçevesinde Telif Hakları Kanunu
Avrupa Birliği içerisindeki Telif Hakları kanunu, üye ülkelerin farklı kanunlarını birbirleriyle uyumlu hale getirmek için hayata geçirilmiştir.1 Bu nedenle, üye ülkelerin, Avrupa Adalet Divanı ve ilk derece mahkemelerinin aldığı kararlar sonucunda, ilgili yönergeleri kendi ülkelerinde kanun haline çevirmeleri gerekmektedir.
Öncelikle Etkin Patent marka danışmanlarınca ayrıntılı incelenen marka tescil kriterlerini, resen RET ve/veya itiraz üzerine RET gerekçelerini marka tescil başlıklı yazımızdan ve marka araştrma yaparken dikkat edilecek önemli hususları ise marka tescil sorgulama nedir ve nasıl yapılmalıdır başlıklı yazılarımızı incelemenizi öneriyoruz..
KORUNAN ESERLER
Avrupa Birliği tarafından koruma altına alınan eserlerin ilk önce orjinallik testinden geçmeleri gerekmektedir: “Yazara ait fikri buluş”. Aksi takdirde; yönergeler, Bern sözleşmesinin 2. maddesine işaret etmektedirler: “edebiyat, bilim ve sanat alanındaki, hangi tarzda veya şekilde ifade edilirse edilsin, yapılan tüm çalışmalar”. Telif hakları sadece ifade şekillerini kapsamaktadır. Düşünceler, prosedürler, çalışma metotları veya matematiksel kavramlar bu koruma alanına dâhil değildirler.
KORUNAN HAKLAR
Sahiplerine, sanatçılara, fonogram ve film ve yayın kuruluşlarının yapımcılarına ait çoğaltma (kopyalama) hakkı
Yazarlara, sanatçılara, fonogram ve film ve yayın kuruluşlarının yapımcılarına ait iletişim hakkı
Yazarlara, sanatçılara, fonogram ve film ve yayın kuruluşlarının yapımcılarına ait dağıtım hakkı (Md. 9, Yön. 92/100/EEC: ve Md. 10 TRIPS, Md. 6 WCT ve Md. 8 & 12 WPPT);
Yazarlara, sanatçılara, fonogram ve film ve yayın kuruluşlarının yapımcılarına ait bağlılık hakkı (Md. 6 Yön. 92/100/EEC: ve Md. 14 TRIPS ve Md. 6 WPPT);
Yazarlara, sanatçılara, fonogram ve film ve yayın kuruluşlarının yapımcılarına ait kiraya veya ödünç verme hakkı ve buna bağlı olarak sahiplerine ve sanatçılara kiraya veya ödünç verme hizmetine karşılık olarak adil bir ödeme. (Md. 2, Yön. 92/100/EEC: ve Md. 11 TRIPS, Md. 7 WCT ve Md. 9 & 13 WPPT Md. 4, Yön.92/100/EEC);
Yazarlara, sanatçılara, fonogram ve film ve yayın kuruluşlarının yapımcılarına ait yayın hakkı (Md. 8, Yön. 92/100/EEC: ve Md. 6 WPPT);
Yazarlara, sanatçılara, fonogram ve film ve yayın kuruluşlarının yapımcılarına ait uydu aracılığıyla yayın yapma hakkı (Md. 2, 4, Yön. 93/83/EEC). Bilgisayar programlarının sahiplerini kapsayan; çoğaltma, dağıtma ve kiraya verme hususları ayrı bir bölümde ele alınmıştır (Md. 4 Yön. 91/250/EEC Md. 11 TRİPS).
Kaynak “Avrupa Birliği Hukuku”
KORUMA SÜRESİ
Bu süreyi Avrupa Hukuku şu şekilde ifade ediyor:
YAZARLAR
Yazarların hakları yaşamları boyunca ve ölümlerinden 70 yıl sonrasına kadar koruma altına alınmıştır, (Md. 1 Yön. 93/98/EEC). Bu madde, sanatçıların tekrar satış haklarını da kapsamaktadır, (Md. 8 Yön. 2001/84/EC). Film ve diğer görsel-işitsel çalışmalar hususunda, 70 yıllık süre, aşağıdaki şahısların ölümünden itibaren işlemeye başlamaktadır: Üye ülkelerin ulusal kanunları uyarınca sahip olarak kabul edilsinler veya edilmesinler, baş yönetmen (sesli ve görüntülü yapımın genelde ana sahibi olarak kabul ediliyor), senaryonun yazarı, diyalogların yazarı ve sinema veya görsel-işitsel çalışma için özel bestelenmiş müziğin bestecisi, (Md. 2 Yön. 92/98/EEC).
SANATÇILAR
Sanatçıların eserleri, sanatın tanıtımı veya iletişiminden itibaren 50 yıl boyunca (Yeni yasa ile 70 Yıla çıkartılıyor) korunma altına alınmaktadır. Şayet sanat eseri hiç kamuoyuna açıklanmamışsa, bu süre, eserin meydana gelişinden itibaren 50 yıldır, (Md. 3(1) Yön. 93/98/EEC). Fonogram bestecilerinin hakları ise kaydın yayınlanmasından itibaren 50 yıl süreyle veya kamuoyuna açıklanmasından itibaren 50 yıl süreyle, şayet o süre zarfında hiç yayımlanmamışsa veya oluştuğu an itibariyle 50 yıl süreyle, eğer hiç kamuoyuna açıklanmamışsa korunur (Md. 3 Yön. 93/98/EEC ve değiştirilmiş olarak Md. 12(2) Yön. 2001/29/EC). Film yapımcılarının hakları filmin kamuoyuna yayınlanmasından itibaren 50 yıl boyunca korunmaktadır veya hiç kamuoyunda yayımlanmamışsa bu süre zarfında, yapımından 50 yıl itibaren koruma altındadır (Md. 3(3) Yön. 93/98/EEC). Yayın kuruluşlarının hakları ise yayından itibaren 50 yıl sonra sona ermektedir, (Md. 3(4) Yön. 93/98/EEC).
Şayet bir esere, 1 Temmuz 1995 tarihinde ulusal kanuna göre daha uzun bir koruma süresi öngörülmüşse, bu sürede kısalma olmamaktadır. Aksi takdirde, bu uygulama 1 Temmuz 1995 itibariyle Avrupa Ekonomik Alanına üye olan tüm ülkelerdeki çalışmalarda geçerlidir (Md. 10 Yön. 93/98/EEC). Bu madde sayesinde, bazı koruma süresi kısa olan ülkelerde, kamu alanına sunulmuş çalışmaların telif hakları yeniden yürürlülüğe geçirilmiştir. Avrupa Birliği Telif Hakları Yönergesinin (2001/29/EC) 11(2) maddesi fonogramların korumasında değişiklik meydana getirmiştir. Burada, koruma sürelerinin hesaplanması için, kamuoyuna duyurulması yerine, daha sonraki yayınlanma tarihi temel alınmıştır, fakat daha önceki kurallar çerçevesinde kamuoyuna sunulan fonogramların koruma süresi yeniden yürürlüğe geçirilmemiştir, (Md. 3(2) Yön. 93/98/EEC değiştirilmiş haliyle). Tüm koruma süreleri, sona erdikleri yılın Aralık ayının 31’ine kadar devam etmektedirler.
YAZILIM İÇİN FARKLI UYGULAMA
Kılavuzun bu bölümünde, Enterprise Ireland2 sitesinde de bulunan FMH (Fikri Mülkiyet Hakları)- Bilgisayar programlarının korunması(Yazılım) konuları yeniden gözden geçirilip yayınlanmıştır.
Son yıllarda karşılaştığımız yoğun ilgiye rağmen, bilgisayar programlarının korunması maalesef gri bir alandan ibaret bulunmaktadır.
