Avrupa Adalet Divanı “Windsurfing Chimsee” kararında coğrafi yer adlarının tesciline ilişkin olarak aşağıda belirtilen ilkeleri benimsemektedir.
KHK’nın 7/1(c) maddesi, mal veya hizmetleri coğrafi kaynak yönünden doğrudan tanımlayan marka tescil başvurularının reddedileceğini hükme bağlamaktadır. Bu husus değerlendirilirken mal veya hizmet listesi kapsamı öncelikli olarak dikkate alınmalıdır. Markayı oluşturan coğrafi yer adı niteliğindeki ibarenin tescili talep edilen mallar veya hizmetler için ün kazanmış, bilinir, doğrudan o mal veya hizmetleri anımsatır hale gelmiş olması ve ilgili ürünler için menşei bildirmesi durumunda başvuru bu kapsamda değerlendirilecektir.
İÇİNDEKİLER
Coğrafi Yer Adını Tek Başına/Esas Unsur Olarak Barındıran Başvurular
• Tescili talep edilen mallar ile coğrafi yer adı arasında ilgili kesim zihninde mevcut durumda ilişki kurulup kurulmadığı; Tescili talep edilen mallar ile coğrafi yer adı arasında ilgili kesimin zihninde henüz bir ilişki bulunmaması ancak ilgili yer adının ilgili işletmelerce gelecekte bu ürünün menşeini göstermek için kullanılması ihtimalinin bulunup bulunmadığı durumu değerlendirilmelidir.
• Gelecekteki muhtemel ekonomik gelişmeler bu değerlendirmede dikkate alınmalıdır. Diğer bir deyişle tescile yetkili kurum, böyle bir coğrafi yerin ilgili tüketici kesiminin zihninde bu mallara ilişkin coğrafi menşei gösterdiğini varsaymanın makul olup olmadığı hususunda bir belirleme yapmalıdır.
• Bu belirlemenin yapılması sırasında, ilgili tüketici kesiminin söz konusu coğrafi isme, bu isim ile işaret edilen yerin özelliklerine ve ilgili mal gruplarına aşinalığına önem verilmelidir.
• Mal ile coğrafi yer arasında ilişki kurulması için ilgili malların o yerde üretilmiş olmasına gerek yoktur. Avrupa Toplulukları İlk Derece Mahkemesi “OLDENBURGER” kararında: “Tescil, ilgili mallar için halihazırda meşhur olan ve bilinen yerleşim adlarının yanı sıra, işletmeler tarafından kullanılma olasılığı olan ve ilgili mallar için bu işletmelerce kullanılması durumu sürekli mevcut olan yer adları için de mümkün değildir.
Coğrafi yer adlarının ve coğrafyaya ait ürünlerin marka olarak tescillenmesi
Coğrafi yer adlarının tescili ancak belirttikleri yerin türüne göre, halkın ürünlerin kaynağının bu yerler olduğunu düşünmelerinin olası olmadığı durumlarda mümkündür. şeklinde değerlendirme yapmıştır. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi E. 2003/6901, K. 2004/1531 sayılı kararında, “kiremitler” malı için coğrafi kaynak belirttikleri gerekçesi hükümsüzlükleri talep edilen “Granada”, “Valensiya” ibarelerinin “ilgili yerleşim yerlerinin kiremit üretimi ile ilgisinin bulunmaması” nedeniyle hükümsüz kılınamayacaklarını belirtmiştir. Coğrafi Yer Adı + Sözcükten Oluşan Başvurular Coğrafi yer adının yanı sıra başka unsurlar taşıyan başvurularda değerlendirme, diğer uygulamalarda olduğu gibi söz konusu unsurun marka olabilme niteliği de dikkate alınmak suretiyle bir bütün olarak yapılmalıdır.
Konuya ilişkin olarak Yargıtay “Konya Jant” kararında: “KONYA JANT + ŞEKİL” ibaresinden oluşan işarette, münferit unsurlardan ziyade, işaretin bir bütün olarak bıraktığı genel intiba nazara alındığında, “Konya” ve “Jant” sözcükleri ile birlikte ayrıca bir renk kombinasyonunu da içerdiği, bilinen şehir isimlerinin tek bir kişi adına tescilinin mümkün olmamasına karşın kullanılacağı ürünlerin adının bunların yanına eklenmek suretiyle tescilinin mümkün bulunduğu, bu haliyle bir renk kombinasyonu da içeren başvuru konusu işaretin asıl ve yardımcı unsurları itibariyle bir bütün olarak ayırt ediciliğinin bulunduğu, koruma kapsamının ayrı ayrı sözcükler değil, işaretin bütününü oluşturan izlenim üzerinde gerçekleşeceği, “Konya” ibaresinin bulunmasının, davacı lehine münhasır hak doğurmayacağı, jant ürünü için Konya ilinin bir tanınmışlığının veya ününün bulunmaması sebebiyle işaretin bir bütün olarak coğrafi kaynak konusunda yanıltıcı olduğundan da söz edilemeyeceği” belirtilmiştir. “KAYSERİGAZ” kararında YİDK, markanın, şekil unsuru ile birlikte bir bütün olarak değerlendirildiğinde ayırt edici niteliği haiz olduğunu, dolayısıyla 7/1(a) maddesi kapsamında değerlendirilemeyeceğine karar vermiştir.
“SWISSMETAL” kararında YİDK, “İsviçre’ye özgü ya da İsviçre Menşeli metaller” anlamına gelen “SWISSMETAL” ibaresinin “metal, metalden mamul ya da metal ihtiva eden ürünler için” doğrudan tanımlayıcı nitelikte bir ibare olduğu, dolayısıyla başvurunun bu tür mallar için ayırt edici niteliği de bulunmadığından 7/1(a) ve (c) maddeleri kapsamında değerlendirilmesinin uygun olduğu, bununla birlikte “SWISSMETAL” ibaresinin başvuru kapsamında yer alan 3, 18, 25, 40 ve 42 nci sınıflardaki mallar ve hizmetler için bu kapsamda değerlendirilemeyeceğine karar vermiştir.
Coğrafi Yer Adı İçeren Başvurular Konusunda Dikkate Alınacak Temel Kriterler
1. Adım: İbare “coğrafi terim” olarak anlaşılıyor ve bu şekilde yaygın olarak biliniyor mu? Markanın ilgili tüketicinin zihninde oluşturduğu asıl anlam bir coğrafi yer mi? Coğrafi yerlerin (ülke, şehir, kasaba, köy…) büyüklüğünü mutlak bir kritere bağlamak mümkün değildir.Çünkü küçük bir yer, belli mallarda yaygın şekilde biliniyor olabilir (Örneğin, Şirince Köyü şarapları ile bilinmektedir). Bir çok ürün açısından coğrafi yerin büyüklüğüne paralel olarak ürünler için kaynak bildirme ihtimali de artacaktır. Ancak mal ve hizmetler coğrafi kaynak bildirmeyen coğrafi yer adlarının marka olarak tescili mümkündür.
2. Adım: Coğrafi yer ile mal/hizmetler arasında ilgili tüketici kesiminin zihninde mevcut durumda bir bağlantı var mı? Bu bağlantı, tüketicilerin satın alma tercihlerini etkiyecek olumlu bir algı yaratıyor mu? Bu bağlantı, malın imalat, üretim yeri, tasarım yeri; hizmetlerin sağlandığı yer veya herhangi diğer bir ilişkilendirme olabilir. Tescili istenen mal ve hizmetlerle meşhur olan coğrafi yer adlarında bu bağlantı doğrudan kurulduğundan tescil mümkün olmayacaktır.
Bir malın belli bir yerde sadece üretiliyor ya da satışa sunuluyor olması, o yerin o mal için coğrafi kaynak belirttiği anlamına gelmez. Bunun istisnası üretim yapılan ya da satışa sunulan yerin belli bir mal ile ünlenmiş olması durumudur.
